Ήφαιστος ο κλυτοτέχνης

Ο Ήφαιστος ήταν παιδί της Ήρας. Λέγεται πως η θεά μόνη της^[1] τον γέννησε «δια αρρήτων οργασμών»[2^].Όταν όμως το παιδί γεννήθηκε και η θεά^[3] είδε πως χώλαινε και ήταν κουτσό ντράπηκε, θύμωσε και τον πέταξε από τον ουρανό στη θάλασσα για να χαθεί.

Ο Ήφαιστος όμως θα σωθεί, γιατί δυο νύμφες, η Ευρυνόμη και η Θέτιδα, θα τον λυπηθούν και θα τον πάρουν μαζί τους για να το μεγαλώσουν μέσα σε μια σπηλιά στα βάθη του Ωκεανού.
Εννιά χρόνια έμεινε ο Ήφαιστος παρέα με τις νύμφες και έφτιαχνε αριστουργήματα για τις δυο θεές.

Την περίοδο αυτή της ζωής του ο Ήφαιστος δεν θα την ξεχάσει και θα την θυμάται πάντα γλυκά, αναγνωρίζοντας την πολύτιμη  φιλοξενία που  του πρόσφεραν οι δυο νύμφες. Έτσι όταν η Θέτιδα (η μητέρα του Αχιλλέα) θα τον επισκεφτεί για να του ζητήσει να φτιάξει όπλα για τον Αχιλλέα, ο Ήφαιστος θα τη δεχτεί με πολύ αγάπη, θα αναφερθεί στη σωτήρια επέμβαση της και θα την εξυπηρετήσει ενώ δεν θα παραλείψει να εκφράσει την οργή του για την άσπλαχνη συμπεριφορά της μητέρας του, την οποία θα αποκαλέσει ξεδιάντροπη.^[4]

Ο θεός Ήφαιστος όμως στην Α ραψωδία της Ιλιάδας, ξεχνάει για λίγο την πίκρα του συμπαραστέκεται με αγάπη στη μητέρα του και της λεει να κάνει υπομονή και να μην αντιστέκεται στο  Δία γιατί δεν μπορεί να τη βλέπει να κακοποιείται από τον Δία και θυμάται πως κάποτε που πήγε να μπει στη μέση για να την υπερασπιστεί, η οργή του Δία ήταν τέτοια που με δύναμη τον άρπαξε από το πόδι και τον εκσφεντόνισε μακριά από τον Όλυμπο για να καταλήξει στη Λήμνο.

Πάν δ’ήμαρ φερόμην,άμα δ’ηελίω καταδύντι

κάππεσον εν Λήμνω ολίγος δ’έτι θυμός ενήεν,

ένθα με Σίντιες άνδρες άφαρ κομίσαντο πεσόντα.^[5]

Ολόκληρη τη μέρα τριγυρνούσα ώσπου στο τέλος κατά τη δύση του ήλιου κατέληξα  στη Λήμνο και εκεί οι κάτοικοι του νησιού οι Σίντιες με  περιποιήθηκαν.

Το σημείο που ο Ήφαιστος προσέκρουσε και έπεσε στη Λήμνο θεωρείται η περιοχή Αγιόχωμα κοντά στον Κότσινα.

Αναφέρεται πως με το χώμα αυτό περιποιήθηκαν τον τραυματισμένο θεό αλλά  η πτώση του, του άφησε μια μόνιμη αναπηρία στα κάτω άκρα.

Ήφαιστος δ’άμα τοισι κιε σθενει βλεμεαί^νων,

^{χωλεύων, υπό δε κνήμαι ρώοντο αραιαί.[6]}

Μαζί τους πήγαινε κι ο Ήφαιστος κούτσα-κούτσα κομπάζοντας για τη δύναμη του, ενώ από κάτω οι κνήμες του οι αδύνατες του κάκου προσπαθούσαν να τον υπακούσουν.

Ο Ήφαιστος αγάπησε το νησί της Λήμνου και για να ευχαριστήσει τους κατοίκους που τον βοήθησαν εγκατέστησε το εργαστήρι του στο νησί, στις κορυφές του όρους Μόσυχλου.

Εκεί είχε το εργαστήρι, το χαλκείο και τα δώματα του. Όταν η Θέτιδα θα τον επισκεφτεί θα το συναντήσει μαζί με τη σύζυγο του τη Χάρις.^[7]

Η αλήθεια όμως είναι πως ο Ήφαιστος, ο άσχημος και ανάπηρος θεός φέρεται να είχε ως σύζυγο του την πιο ωραία θεά, την θεά Αφροδίτη.
Δυστυχώς η θεά δεν ήταν  πιστή και απατούσε τον Ήφαιστο με τον Άρη.
Όταν το έμαθε ο Ήφαιστος, κατασκεύασε δεσμούς άλυτους και άρρηκτους, οι οποίοι ήταν ένα είδος διχτύου, πλεγμένο τόσο λεπτό που δεν ήταν ορατό.Το έστησε λοιπόν  στο κρεβάτι  και έφυγε για να εργασθεί στο σιδηρουργείο του στη Λήμνο.

Μετά από λίγο, ο Άρης βρίσκοντας την ευκαιρία, μπήκε στα δώματα της Αφροδίτης ,ξεντύθηκε κι έπεσε στο κρεβάτι.

Το ίδιο έκανε και η Αφροδίτη, όμως αμέσως δέθηκαν και περιπλέχθηκαν με το δίχτυ που ο Ήφαιστος είχε τοποθετήσει, ώστε ήταν αδύνατο να λυθούν. 

Ο Άρης είχε  έναν υπηρέτη, τον Αλεκτρυόνα,  τον οποίο είχε τοποθετήσει ως φρουρό για να φυλάει την πόρτα του σπιτιού, μήπως και έρθει κανείς.

Αυτός όμως κοιμήθηκε και βλέποντας ο Ήλιος τον Άρη να μπαίνει στο σπίτι, είχε τρέξει κι είχε  ειδοποιήσει τον Ήφαιστο για τα γεγονότα.
Ο Ήφαιστος  βρίσκοντας τους δυο μοιχούς δεμένους, κάλεσε όλους τους Θεούς, για να τους ντροπιάσει.

Οι Θεοί, βλέποντάς τους σ’ αυτή την κατάσταση, δεμένους και γυμνούς, πρώτα γέλασαν κι ύστερα, με θαυμασμό σχολίασαν, το πώς ο χωλός Ήφαιστος κατάφερε, να παγιδεύσει τον δυνατό και ακαταμάχητο  Άρη, με την τέχνη του.

Οι θεές όμως, ντράπηκαν και δε θέλησαν να δουν το θέαμα, γι’αυτό και δεν πήγαν.

Στο τέλος ο Ποσειδώνας, λυπήθηκε τον Άρη και  παρακάλεσε τον Ήφαιστο να τον λύσει.

Η ντροπή του  Άρη ήταν τόσο μεγάλη μετά απ’αυτά τα γεγονότα, που  έφυγε για την Θράκη.

Οργισμένος όπως ήταν με την απροσεξία του υπηρέτη του, τον μεταμόρφωσε στο ομώνυμο πτηνό, τον πετεινό.

Γι’αυτόν το λόγο λέγεται ότι φωνάζει κάθε φορά που πλησιάζει η ώρα της ανατολής του Ήλιου, προσπαθώντας  να ειδοποιήσει τον αυθέντη του, για την άφιξη του Ήλιου. Η δε Αφροδίτη πάλι, έφυγε για την  Κύπρο.

Οι Λήμνιες λέγεται πως θύμωσαν πολύ για την συμπεριφορά της θεάς Αφροδίτης για αυτό και σταμάτησαν να την τιμούν. Δεν περιορίστηκαν όμως μόνο σε αυτό.

Μια μέρα, άρπαξαν το άγαλμα της θεάς, που στόλιζε το λιμάνι και το έριξαν στη θάλασσα.

Το πιο υποτιμητικό όμως ήταν, πως στη θέση του αγάλματος, έστησαν το άγαλμα μιας βοός. Αυτό προκάλεσε την οργή της Αφροδίτης, η οποία σε συνεργασία με τον Άρη, θα σπεύσει να τις τιμωρήσει.

Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση, ο Ήφαιστος έσμιξε με την Καβειρώ ή Καβείρη, την κόρη του θαλασσινού θεού Πρωτέα και της  Αγχινόης, και απόκτησε τρία αγόρια και τρία κορίτσια, τους Καβείρους[8] και τις Καβειρίδες[9]. Ως γιος όμως του Ήφαιστου αναφέρεται και ο Πύλιος(=πυλός), που στη Λήμνο θεράπευσε τον Φιλοκτήτη.

Ο κυλλοπόδιος θεός μπορεί να είχε προβλήματα με τα πόδια του όμως τα χέρια του ήταν πολύ δυνατά και επιδέξια κι έφτιαχνε αριστουργήματα.

Ο Ήφαιστος είναι ο θεός που οι άνθρωποι αγαπούσαν πιο πολύ απ’όλους τους Ολύμπιους θεούς.

Ξεχώριζε από τους Ολύμπιους, γιατί δεν είχε  θεϊκά χαρακτηριστικά αλλά ανθρώπινα. Ήταν άσχημος, ανάπηρος αλλά συνάμα ευφυής, δημιουργικός και καλλιτέχνης.

Οι Ολύμπιοι μπορεί συχνά να τον περιγελούσαν αλλά οι θνητοί τον σεβόντουσαν και το τιμούσαν.

Ο Ήφαιστος στο πάνθεον των θεών, συμβολίζει την δημιουργική προσπάθεια του ανθρώπου και την μετάβαση του στον πολιτισμό.
Ο Ήφαιστος ήταν ο ίδιος ο άνθρωπος, ο οποίος ξεπέρασε τις όποιες αδυναμίες του και εξελίχθηκε, εκπολιτίστηκε, δημιούργησε.

Ο Ήφαιστος ζούσε στην Λήμνο και εκεί είχε το εργαστήρι του. Οι αρχαίοι με τον τρόπο αυτό τιμούσαν το νησί για τον πολιτισμό του και τα εξέχοντα δημιουργήματα.

Στην Λήμνο συντελείται η μετάβαση προς τον πολιτισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι στα χρόνια που άλλοι ινδοευρωπαίοι ζούσαν σε σπήλαια στην Λήμνο στα 12000π.Χ. κατοικούσαν οργανωμένοι σε κοινότητες, ενώ   στα 3000π.Χ. είχαν δημιουργήσει την πρώτη ευρωπαϊκή πόλη.
Ευαγγελία Χ.Λιάπη

Καλυκόσχημος κρατήρας  του 500 π.Χ.Η  πομπή του Ηφαίστου με τη συνοδεία ιθυφαλλικών Σατύρων  Cambridge, Harvard University Art Museums.

---

[1] Ήρη δ’Ηφαιστον κλυτόν ου φιλότητι μιγείσα

Γείνατο και ζαμένησε και ήρισε ώ παρακοίτη,

Εκ πάντων τέχνησι κεκασμένον Ουρανιώτων

(Και πάλι η Ηρα ,μόνη της –χωρίς με κάποιο να ερωτοσμίξει, γιατί θύμωσε και φιλονίκησε με τον άνδρα της- γέννησε τον ξακουστό τον Ήφαιστο, τον πιο φιλόπονο και τεχνομαθημένο μέσα στ’αγγόνια του Ουρανού.)

[2] Ησίοδος,Θεογονία

[3] Η μ΄εθέλησεν κρύψαι χωλόν εόντα ,Ομηρος,Ιλιάδα Σ396-397

[4] Μητρός εμής ιότητι κυνώπιδος, Ομηρος, Ιλιάδα Σ 396

[5] Ομηρος,Ιλιάδα Α 592-594

[6] Όμηρος ,Ιλιάδα Υ 36-37

[7] Όμηρος , Ιλιάδα Σ382-384 Η αναφορά του Ομήρου στη Χάρις ως σύζυγο του Ηφαίστου θεωρείται ότι προσωποιει την Χάρη των αριστουργημάτων που ο θεός κατασκεύαζε,  την Χάρη της Τέχνης του.

[8] Ο λεξικογράφος Ησύχιος στο λεξικό του αναφέρει: « Κάβειροι, καρκίνοι πάνυ δε τιμώνται ούτοι εν Λήμνω ως Θεοί. Λέγονται δε είναι Ηφαίστου παίδες».

[9] Φερεκύδης